bron: hoofdstuk vier uit: Hacking, John, God in de kosmos. Een poging tot een topologie als semiotische analyse van God, Nijmegen 2017
ook te vinden op : https://mystiekfilosofie.com/essays-god-in-het-landschap-het-lichaam-de-kosmos-en-de-leegte/
Die Sprache zeigt an, was sich zeigen wird
Die Sprache beschwert die Dinge;
dadurch werden sie fassbar
und sind doch nicht aufzuheben.
Die Sprache erweitert die Sicht
und begrenzt die Ansicht.
Aus der Sprache lässt sich nichts wegdenken
darum gibt es in ihr auch nicht Undenkbares.
Die Sprache behält ihre Glaubwürdigkeit dadurch,
dass keiner sagen kann, was er sagen würde.
Die Sprache überwinden
und zugleich aus ihr schaffen,
das ist das Paradoxon,
an dem Dichtung geprüft wird
Elazar Benyoëts
Dichters over God en over zijn afwezigheid – aanwezigheid, twijfel en bevestiging, dat is hier niet expliciet het thema. Dat zou te makkelijk zijn en de gedichten spreken voor zichzelf. Gedichten zijn geen argumenten, bezitten geen bewijskracht. Daarom worden ze ook niet als zodanig ingezet en citeer ik geen gedichten die eerder gebeden zijn. God verpakt en ingepakt in woorden zoals een vis afgehaald op de markt. Daar neem ik geen genoegen mee en het geheim wordt zo manifest seculier als de krant waarmee de vis is omwikkeld. Elke oneindigheid verdampt zo als sneeuw voor de zon en achter blijft een mens met lege handen en een mond vol woorden. Daarom op deze plaats drie dichters die mij dierbaar zijn en die de oneindigheid ‘als het wonder van sneeuw’ beschrijven maar die het onaanraakbare en transcendente
La blancura siniestra de la nieve. El bajo techo gris del aire. Las nubes como bestias abatidas al ras de las techumbres. La lividez del ala o del espacio como placa metálica sobre nuestras cabezas. Ciudad de pálidas usuras. Podrán otros mirarte con más alegre corazón. Jamás el ave que nunca en ti encontró reposo ni morada.
Het sinistere wit van de sneeuw. De lage, grijze zoldering van de hemel. De wolken als neergeslagen dieren over de daken. De vaalheid van de vleugel of de ruimte als een metalen plaat boven onze hoofden. Stad van bleek gewoeker. Anderen zullen naar je kunnen kijken met een blijmoediger hart. Nooit de vogel die nooit rust of verblijf in je vond.
José Ángel Valente
hierin ontdekken; de zon kan dat niet uitdoven. Een teken dat verder wijst dan een nieuwe lente die sluimert onder een winterse vacht. Een lente die tenslotte ook weer zomer en herfst, weer winter en opnieuw zichzelf wordt, in een kringloop van seizoenen…De wereld en de wolken, de zee en de bergen, de sneeuw, de mist en de regen, als in een haiku vol van (het) niets, vol van het geheim van het goddelijke dat alles doortrekt. Dat is de inzet van dit hoofdstuk. Theotopie in de sluimering, niet in het plotselinge inzicht, niet in een gehoopte verlichting, niet in een weg die daartoe zou moeten leiden, een lijdensweg. Maar in het ontluiken van het woord van de dichter dat verder draagt dan het antwoord op een vraag. Waar de stilte en de leegte net zo spraakzaam zijn als het woord dat wijst. Betekenis die zich niet laat insluiten. Weerbarstig tegen elk totalitair ingrijpen van het argument of de gedachte die wil opsluiten. We zullen zien. Overblijft de stem van de dichter die klinkt in zijn woord.
4.1 Juan Ramón Jiménez
Kritik der Sprache
ist ein Bei-Spiel des Gedichts
Der Ursprung des Gedichts
ist vorsätzlich;
der Ursprung des Gedankens
nachsätzlich.
Das Wort trifft,
der Satz betrifft nur.
Im Satz hält die Sprache
ihr Wort zurück.
Die Worte, die dem Dichter zufallen,
erzählen ihm von ihrer Abstammung
und von seiner Herkunft.
Der Dichter verjüngt sich
mit jedem Wort
und altert mit jedem Satz
Elazar Benyoëts
Juan Ramón Jiménez (Moguer (Spanje) 1881 – San Juan de Puerto Rico 1958), leefde 20 jaar in ballingschap tijdens het regime van generaal Franco. In 1956 krijg hij de Nobelprijs voor literatuur. Bekend is hij ook van bundel prozagedichten over Platero, de ezel: ‘Platero y yo’, ‘Platero en ik’ (1917). Hierdoor maakte ik kennis met zijn werk. Uit de Duitse vertaling van ‘Piedra y cielo’(1919), ’Stein und Himmel’ heb ik onderstaande gedichten gekozen. De aarde en de hemel horen bij Jiménez bij elkaar, immanentie en de verwijzing naar transcendentie. Licht, wolken, rozen, de zee, de hemel, de dood, de liefde, het zijn de thema’s die voortdurend terugkeren. In het korte gedicht ‘Als een steen in een put’ vat hij dit krachtig samen:
Como piedra en un pozo,
así mi corazón,
¡con solo el cielo bajo él y sobre él! –
Als een steen in een put,
zo is mijn hart,
met alleen de hemel beneden en boven!
De omslagtekst van ‘Stein und Himmel’ zegt naar aanleiding van de strekking van dit gedicht: “Das bedeutet weder Exklusivität noch Ausflucht in eine Transzendenz, sondern Zurückgezogenheit, Versenkung als Bedingung einer totalen Offenheit.” Die openheid is nodig om de transparantie van de werkelijkheid te ervaren, en een voorzichtig duiden van wat er doorheen kan schijnen. De ziel staat centraal – zij doet alleen van zich spreken als ze wordt gehoord.
EEN
*
LUZ
Por fuera, erraba el viento oscuro y último,
jugando con las frías hojas.
Por dentro, era un éstasis con sol,
aislado, como el sentimiento
eterno y conseguido de mi alma,
dentro de los trastornos de mi carne.
Y el sol no se iba nunca, rosa y puro.
*
LICHT
Draussen tollte der dunkte, letzte Wind,
spielte mit kalten Blättern.
Drinnen herrschte Verzückung voller Sonne,
ganz für sich, wie das ewige
Gefühl, das meine Seele erlangt hat
inmitten all der Wirrnis meines Fleisches .
Und niemals schwand die Sonne, rosenfarben und rein.
*
LICHT
Buiten dolde de donkere, laatste wind
speelde met koude bladeren.
Binnen heerste extase vol zon,
helemaal voor zich, zoals het eeuwige
gevoel, dat mijn ziel ontving
tussen al de verwarring van mijn vlees.
En nooit verdween de zon, roze en zuiver.
TWEE
*
EL RECUERDO
El río pasa por debajo
de mi alma, socavándome.
Apenas me mantengo
en mí. No me sostiene
el cielo. Las estrellas
me engañan; no, no están
arriba, sino abajo, allá en el fondo…
¿ Soy? ¡Seré!
Seré,
hecho onda
del río del recuerdo . . .
¡Contigo, agua corriente!
*
DIE ERINNERUNG
Der Fluss strömt unter meiner Seele
hindurch, mich unterhölend.
Kaum vermag ich es noch,
standzuhalten. Der Himmel
hält mich nicht. Und die Sterne
täuschen mich. Nein, nicht droben
sind sie, sondern da drunten in der Tiefe…
Bin ich? Ich werde sein!
Werde zur Welle
im Fluss der Erinnerung….
Mit dir, strömendes Wasser!
*
DE HERINNERING
De rivier stroomt onder mijn ziel
door, mij ondermijnend.
Nauwelijks ben ik nog in staat
stand te houden. De hemel
houdt me niet vast. En de sterren
houden mij voor de gek. Nee, niet daar boven zijn ze,
maar daar beneden in de diepte…
Ben ik? Ik zal zijn!
Word tot golf
in de rivier van de herinnering…
Met jouw, stromend water!
DRIE
*
NOCTURNO SOÑADO
La tierra lleva por la tierra;
mas tú, mar,
llevas por el cielo
¡Con qué seguridad de luz de plata y oro
nos marcan las estrellas
la ruta! -Se diría
que es la tierra el camino
del cuerpo,
que el mar es el camino
del alma -.
Sí, parece
que es el alma la sola viajera
del mar; que el cuerpo, solo,
se quedó allá en las playas,
sin ella, despidiéndola,
pesado, frío, igual que muerto.
¡Qué semejante
el viaje del mar al de la muerte,
al de la eterna vida!
*
TRAUM NOCTURNO
Die Erde führt über die Erde;
doch du, Meer ,
führst durch den Himmel.
Wie verlässlich mit silbernem und mit goldenem Licht
bezeichnen uns die Sterne
den Kurs! -Man könnte meinen,
die Erde sei der Weg
des Körpers,
und das Meer sei der Weg
der Seele. –
Ja, es scheint,
als ob die Seele ganz alleine reiste
übers Meer; und als ob der Körper einsam
am Strand geblieben wäre,
ohne sie, Abschied nehmend,
bedrückt, kalt, totenstarr.
Wie ähnelt doch
die Fahrt über das Meer der Fahrt des Todes,
Fahrt ins ewige Leben!
*
NOCTURNE
Die Erde führt durch die Erde;
aber du, Meer,
führst durch den Himmel.
Mit welcher Sicherheit weisen die silbernen
und goldenen Lichter der Sterne
den Weg! – Man könnte sagen,
dass die Erde die Strasse
des Leibes ist,
dass das Meer der Weg
der Seele ist.
Ja, es scheint,
dass die Seele die einzige Reisende
des Meeres ist; dass der Körper allein
zurückgeblieben ist dort am Ufer,
ohne sie, nachdem er Lebewohl gesagt hat,
plump, seelenlos, wie tot.
Wie sehr gleicht
die Seereise der Reise in den Tod,
in das ewige Leben!
(Deutsch von Ernst Schönwiese)
VIER
*
TARDE
El oro chorreante
de hoy, puro y claro.
¡Oh, siempre presente, siempre
este sol de este árbol!
Cenizas de mi cuerpo
debajo en el pasado.
¡Pero en la tade, mi alma
sin final, goteando!
Y el libro, trasparente
siempre, fresco e ingrávido.
¡Cristal por el que se vea
futuro tras futuro májico!
*
ABEND
Diese rieselnde Gold
von Heute, rein und klar.
Oh, immer gegenwärtig, immer
diese Sonne in diesem Baum!
Aschenstaub meines Körpers,
drunten, in der Vergangenheit.
Doch in dem Abend meine Bleibende
Seele, tropfensprühend!
Und das Buch, lichtdurchschimmert
immer, schwerelos, kühl.
Kristall, durch den man erblickt
zaubrische Zukunft hinter Zukunft.
4.2 Roberto Juarroz
Jeder dichter hat sein Wohnwort
In jeder Dichtung gibt es Worte,
die als Selbstbildnisse des Dichters
erkannt werden wollen.
Der Dichter schützt
den Sinn der Worte
vor ihren Bedeutungen.
Dichtung – Gedenkworte.
Erinnerung ist die Idee vom eigenen,
undenkbaren Tod.
Das wahre Gedicht:
Vorgriff der Erinnerung,
zum Gedenkwort werdend
Elazar Benyoëts
Roberto Juarroz (Coronel Dorrego (Argentinië) 1925 – Buenos Aires 1995), dichter in ballingschap tijdens het regime van Juan Perón, werkte 30 jaar lang aan de universiteit van Buenos Aires als docent bibliotheek-kunde en documentatie. Al zijn bundels hebben deze naam: Verticale poëzie (I-XIV). Hij was vertrouwd met grote dichters wiens werk hij had gelezen. Mariolein Sabarte Belacortu, die een bloemlezing uit zijn werk heeft samengesteld citeert Juarroz als hij over zijn eigen werk zegt: “Poëzie is een visionaire en gewaagde poging binnen te komen in een ruimte die de mens slapeloze nachten bezorgt en beangstigt: de ruimte van het onmogelijke, die soms ook de ruimte van het onzeglijke lijkt. Als dichter heb ik altijd naar die ruimte gezocht.”
Voor Juarroz is taal een verwoording van zijn pelgrimstocht om twee vragencomplexen in zijn leven te beantwoorden, vragen die uiteindelijk samenkomen tot een vraag: 1. wat is zijn en wat is werkelijkheid, wat onderscheidt het zijn van het niet-zijn, wie of wat zijn wij, wat of wie zijn we niet en 2. de vraag naar de poëzie; hoe kan het werkelijke worden uitgedrukt, en het onwerkelijke, welke werkelijkheid bevat het woord. Juarroz licht dit verder toe in zijn rede uit 1986 met tal van voorbeelden en enkele gedichten. Twee gedichten met Duitse vertaling stammen uit deze voordracht. De titel ‘Vertikale poëzie’,wijst volgens mij op een poging om vanuit de horizontale werkelijkheid te kunnen spreken over de transcendente of vertikale dimensie, het mysterie in onze realiteit. “Hay palabras que no decimos y que ponemos sin decirlas en las cosas. – Er zijn woorden die wij niet zeggen en die wij zonder ze te zeggen op de dingen zetten.” De menselijke werkelijkheid is vol met onze vragen en onze stamelende antwoorden en achter de woorden verschuilt zich het oneindige dat we slechts kunnen duiden. Een woord als vingerwijzing. Dat geldt ook voor God.
EEN
*
Una pregunta rueda como una piedra
por el costado del hombre
y en lugar de caer en el vacío
encuentra un valle que la sostiene.
Ya no se trata de hombres ni de dioses.
Ya no se está en el sitio de las respuestas.
El propio eco se ha convertido en valle.
Quizá la salvación del hombre
consista en rodar por su propia ladera,
abrazado a la piedra
de la mayor de sus preguntas.
Een vraag rolt als een steen
langs de flank van de mens
en in plaats van in de leegte te vallen
vindt hij een vallei die hem ondersteunt.
Het gaat niet meer om mensen of goden.
Wij staan niet meer op de plaats van de antwoorden.
De eigen echo is veranderd in vallei.
Misschien bestaat de verlossing van de mens eruit
te rollen langs de eigen helling,
met in zijn armen de steen
van zijn allergrootste vraag.
TWEE
*
Celebrar lo que no existe.
¿Hay otro camino para celebrar lo que existe?
Celebrar lo imposible.
¿Hay otro modo de celebrar lo posible?
Celebrar el silencio.
¿Hay otra manera de celebrar la palabra?
Celebrar la soledad.
¿Hay otra vía para celebrar el amor?
Celebrar el revés.
¿Hay otra forma de celebrar el derecho?
Celebrar lo que muere.
¿Hay otra senda para celebrar lo que vive?
El poema es siempre celebración
porque es siempre el extremo
de la intensidad de un pedazo del mundo,
su espada de fervor restituido,
su puño de desenvarado entusiasmo,
su más justa pronunciación, la más firme,
como si estuviera floreciendo la voz.
El poema es siempre celebración,
aunque en sus bordes se refleje el infierno,
aunque el tiempo se crispe como un órgano herido,
aunque el funambulesco histrión que empuja las palabras
desbande sus volteretas y sus guiños.
Nada puede ocultar a lo infinito.
Su gesto es más amplio que la historia,
su paso es más largo que la vida.
*
Feiern, was nicht existiert.
Gibt es einen anderen Weg, um zu feiern, was existiert?
Das Unmögliche feiern.
Gibt es eine andere Art, das Mögliche zu feiern?
Die Stille feiern.
Gibt es eine andere Weise, das Wort zu feiern?
Die Einsamkeit feiern.
Gibt es einen anderen Pfad, die Liebe zu feiern?
Das Umgekehrte feiern.
Gibt es eine andere Form, das Richtige zu feiern?
Feiern, was stirbt.
Gibt es einen anderen Weg, zu feiern, was lebt?
Das Gedicht ist immer Feier,
weil es immer das Äusserste
der Intensität eines Stückes der Welt ist,
sein Schwert der wiederhergestellten Glut,
seine Faust der entspannten Begeisterung,
seine gerechteste und stärkste Betonung,
als würde die Stimme aufblühen.
Das Gedicht ist immer Feier,
obwohl sich an seinen Rändern die Hölle widerspiegelt,
obwohl die Zeit sich wie ein wundes Organ zusammenzieht,
obwohl der seiltänzerische Spassvogel, der die Wörter drängt,
seine Luftsprünge und sein Augenzwinkern improvisiert.
Nichts kann das Unendliche verbergen.
Seine Geste ist umfassender als die Geschichte,
sein Schritt ist länger als das Leben.
DRIE
*
¿Dónde está la sombra
de un objeto apoyado contra la pared?
¿Dónde está la imagen
de un espejo apoyado contra la noche?
¿Dónde está la vida
de una criatura apoyada contra sí misma?
¿Dónde está el imperio
de un hombre apoyado contra la muerte?
¿Dónde está la luz
de un dios apoyado contra la nada?
Tal vez en esos espacios sin espacio
esté lo que buscamos.
*
Wo ist der Schatten
eines Gegenstandes, der an die Wand gelehnt ist?
Wo ist das Bild
in einem Spiegel, der an die Nacht gelehnt ist?
Wo ist das Leben
eines Geschöpfes, das an sich selbst gelehnt ist?
Wo ist das Reich
eines Menschen, der an den Tod gelehnt ist?
Wo ist das Licht
eines Gottes, der an das Nichts gelehnt ist?
Vielleicht befindet sich in diesen Räumen ohne Raum,
was wir suchen.
VIER
*
La ausencia de dios me fortifica.
Puedo invocar mejor su ausencia
que si invocara su presencia.
El silencio de dios
me deja hablar.
Sin su mudez
yo no hubiese aprendido a decir nada.
Así en cambio
pongo cada palabra
en un punto del silencio de dios,
en un fragmento de su ausencia.
*
Die Abwesenheit Gottes bestärkt mich.
Ich kann seine Abwesenheit besser anrufen
als seine Anwesenheit.
Die Stille Gottes
lässt mich sprechen.
Ohne seine Stummheit
hätte ich überhaupt nicht sprechen gelernt.
Statt dessen
stelle ich jedes Wort
in eine kleine Pause der Stille Gottes,
auf ein Fragment seiner Abwesenheit.
4.3 José Ángel Valente
Das vollendete Gedicht:
im Sinn aufgehoben.
Das absolute Gedicht:
das sich ersätzende.
Das Wissen kann in einem Wort
nicht erschöpft werden,
aber vor einem.
Im Gedicht drückt sich
die letzte Entbehrlichkeit aus.
Das Gedicht ist im Gedicht
verborgen
Elazar Benyoëts
José Ángel Valente, (Ourense (Galicië) 1929 – Genève 2000), dichter in ballingschap tijdens het regime van generaal Franco. Hij is gegrepen door de mystiek en de Kabbalah. Hij is een dichter die bij uitstek oog heeft voor de mystieke dimensie van het bestaan en de sporen van transcendentie in de werkelijkheid. Hij werkt samen met schilders en vertaalt veel gedichten van andere bekende dichters. Bart Vonck, die een bloemlezing heeft samengesteld uit zijn werk beschrijft zijn stijl van werken: “doorheen het gedicht komt Valente tot kennis over de werkelijkheid. Poëzie is geen illustratie van ideeën of meningen. De taal is het enige instrument van de dichter en alleen doorheen zijn taal kan hij de werkelijkheid ontdekken.” Dit lijkt op het eerste gezicht misschien een vanzelfsprekendheid te zijn, maar de werkelijkheid geeft zich niet zo makkelijk bloot; een beschrijving van ervaring, van indrukken, van waarnemingen is nog geen blootlegging, geen exploratie, geen ontdekking, kortom nog geen ‘kennis’. Kennis dan hier opgevat in het licht van waarnaar wij op zoek zijn: sporen van God, een transcendentie in deze immanentie, theotopie. Uit de serie ‘El Fulgor’ (1984), ‘de Schittering’ (36 korte gedichten) selecteerde Bart Vonck tien gedichten, die voor mij aanleiding vormden om hen in beeld om te zetten: een paar series abstracte schilderijen in zwart-wit en in kleur.
Aanwezigheid is telkens als thema in zijn gedichten present en sluimerend. Aanwezigheid van wat? Het transcendente? Een poging om deze aanwezige aanwezigheid te lezen tegen de achtergrond van afwezigheid, van (een) niets, dat is de uitdaging voor de lezer. Vanuit het vermoeden dat hier in het gedicht plek is van Godsvinding.
EEN
*
Tu súbita presencia.
Toda tu luz irrumpe duradera, dura
como la piedra.
Vienes
tan inmóvil, tan adentro de ti.
Lo hondo.
En tu sola existencia,
tu sola luz, estás
ardiendo para siempre.
(Presencia)
*
Je plotselinge aanwezigheid.
Al je licht stroomt binnen, duurzaam, hard
als steen.
Je komt
zo onbeweeglijk, zo in jezelf gekeerd.
Het diepe.
In je enige bestaan,
je enige licht,
brand je voor altijd.
(Aanwezigheid)
TWEE
*
Los sentidos saltan sobre
los pensamientos.
ECKHART
Estás
en tu luz no visible. no engendrado,
único, el único.
Se posa tu mirada
en la ausencia de ti o en la no descifrable
irrupción de tu forma en tu vacio.
Y allí dejas la huella de tu paso.
Sali tras ti.
Devuélveme a tus ojos
que llevo en mis entrañas dibujados.
(La nada)
*
‘De gevoelens springen
over de gedachten.’
ECKHART
Je bent daar
in je licht niet zichtbaar, niet verwekt,
enig, de enige.
Je blik legt zich
op de afwezigheid van jou of in het niet ontcijferbaar,
onverhoedse binnenstromen van je vorm in je leegte
En daar laat je je stapspoor achter.
Ik liep achter je aan.
Geef me terug aan je ogen
die ik draag in mijn ingewanden gegrift.
(Het niets)
DRIE
*
Estar.
No hacer.
En el espacio entero del estar
estar, estarse, irse
sin ir
a nada.
A nadie.
A nada.
*
Aanwezig zijn.
Niet bezig zijn.
In de volledige ruimte van het aanwezig zijn
aanwezig zijn, blijven, weggaan
zonder naar iets
te gaan.
Naar niemand.
Naar niets.
VIER
*
Qué era la soledad, pregunto. el rostro tuyo al fin
frente a la nada, el tiempo que de pronto dejaba de
ser tiempo empozado en sí mismo, la línea hiriente
de oscura luz que invadía tus ojos y tú empezabas a
marchar por ella, sin red y sin testigo, cuando se
deslizó la sombra por tu sangre hacia tu adentro y allí
te desnaciste.
*
Wat was de eenzaamheid, vraag ik, je gelaat
uiteindelijk tegenover het niets, de tijd die plotseling
ophield tijd te zijn tot stilstand gekomen in zichzelf, de
kwetsende lijn van duister licht die je ogen binnendrong
en je begon erop te lopen, zonder vangnet en zonder
getuige, toen de schaduw door je bloed naar je
binnenste toe uitgleed en daar werd je ontboren.
4.4 Woorden – Stemmen
Menschsein: Sprachlos haben
Sprache –
unsere himmlische Nabelschnur.
Man kann um seine Sprache kommen,
nicht um sie herum.
Aus meiner Sprache erfahre ich mehr
als durch sie.
Schweigen – beim Wort Wache stehen.
Sinn – des Wortes Diesseits
Elazar Benyoëts
“Con mi encadenamiento a la tierra pago la libertad de mis ojos.”
Met mijn geketend zijn aan de aarde tel ik de vrijheid van mijn ogen.
Antonio Porchia
Drie dichters, drie stemmen, drie keer tastend zoeken naar woorden en beelden. De verleiding om deze woorden te duiden blijft. Maar waarom zou ik invulling geven als de dichters spreken met hun eigen mond? Aan de lezer is het eerst om te luisteren, luisterend te lezen. Te proberen om in te keren, zich te openen, toe te laten. En als dat om welke reden dan ook niet lukt, helpt ook geen commentaar. Misschien is dan de tijd niet rijp. Misschien is nu niet het geschikte moment. Niet de goede plaats. Het boek als toekomst achter de toekomst, het gedicht als woord van morgen achter de morgen. Roberto Juarroz schrijft in aandenken aan een andere uit Italië afkomstige Argentijnse dichter, Antonio Porchia (1885 – 1968) dat elke nieuwe ontmoeting, elke tekst, elk woord, nieuw kan zijn als het geen herhaling is van het vorige. De cursieve regels in het gedicht zijn een citaat, een stem van Porchia.
Jedes Gedicht macht das vorherige vergessen,
radiert die Geschichte aller Gedichte aus,
radiert seine eigene Geschichte aus
und auch die Geschichte des Menschen,
um ein Gesicht aus Worten zu gewinnen,
das der Abgrund nicht ausradieren kann.
Auch jedes Wort eines Gedichts
lässt das vorherige vergessen,
löst sich einen Moment
vom vielgestaltigen Baumstamm der Sprache
und trifft sich danach mit den anderen Worten wieder,
um den unumgänglichen Ritus zu erfüllen,
eine andere Sprache zu begründen.
Und auch jede Stille des Gedichts
lässt die vorhergehenden vergessen,
geht in die grosse Amnesie des Gedichts ein
und umhüllt Wort um Wort,
bis sie später hervorkommt und das Gedicht einhüllt
wie eine Schutzhülle,
die vor den anderen Sprecharten bewahrt.
Das alles ist nichts Aussergewöhnliches.
Im Grunde
lässt auch jeder Mensch den Vorgänger vergessen,
alle Menschen vergessen.
Wenn sich nichts gleich wiederholt,
dann sind alle Dinge letzte Dinge.
Wenn sich nichts gleich wiederholt,
dann sind sie auch erste Dinge.
(Im verbindenden Gedenken an Antonio Porchia)
Antonio Porchia heeft een leven besteed aan het verzamelen van stemmen: stemmen (1943) eerste serie; stemmen (1948) tweede serie. Daarna volgde nog (verstrooide) stemmen (1978) na zijn dood. Toen was zijn leven rond. Zijn stem gedoofd. Op internet is zij nog te horen als hij voorleest uit zijn werk. (Dat geldt ook voor veel andere dichters zoals Valente en Juarroz.) Roberto Juarroz schrijft ter ere van hem en dat misschien geldt dat ook wel voor elk van ons, eens, ooit:
Hemos amado juntos tantas cosas
que es difícil amarlas separados.
Parece que se hubieran alejado de pronto
o que el amor fuera una hormiga
escalando los declives del cielo.
Hemos vivido juntos tanto abismo
que sin ti todo parece superficie,
órbita de simulacros que resbalan,
tensión sin extensiones,
vigilancia de cuerpos sin presencia.
Hemos andado tanto sin movernos
que los viajes ahora se descuelgan
como abrigos inútiles.
Movimiento y quietud se han desunido
como grados de dos temperaturas.
Hemos perdido juntos tanta nada
que el hábito persiste y se da vuelta
y ahora todo es ganancia de la nada.
El tiempo se convierte en antitiempo
porque ya no lo piensas.
Hemos callado y hablado tanto juntos
que hasta callar y hablar son dos traiciones,
dos sustancias sin justificación,
dos substitutos.
Lo hemos buscado todo,
lo hemos hallado todo,
lo hemos dejado todo.
Únicamente no nos dieron tiempo
para encontrar el ojo de tu muerte,
aunque fuera también para dejarlo.
(a Antonio Porchia)
Wir haben gemeinsam so viele Dinge geliebt,
dass es schwierig ist, sie getrennt zu lieben.
Es scheint, als hätten sie sich plötzlich entfernt
oder als wäre die Liebe eine Ameise,
die Gefälle des Hummers erklimmend.
Wir haben gemeinsam so viel Abgrund erlebt,
dass ohne dich alles Oberfläche erscheint,
eine Umlaufbahn von entgleisenden Trugbildern,
eine Spannung ohne Erweiterungen,
Wachsamkeit der Körper ohne Anwesenheit.
Wir haben so viel durchwandert, ohne uns zu bewegen,
dass die Reisen nun abgelegt werden
wie unbrauchbare Mäntel.
Bewegung und Ruhe haben sich voneinander gelöst
wie die Grade zweier Temperaturen.
Wir haben gemeinsam so viel Nichts verloren,
dass die Gewohnheit besteht und sich umkehrt
und jetzt alles Gewinnung des Nichts ist.
Die Zeit verwandelt sich in Gegenzeit,
weil du sie nicht mehr denkst.
Wir haben gemeinsam so viel geschwiegen und gesprochen,
dass sogar Schweigen und Sprechen ein doppelter Verrat sind,
zwei Substanzen ohne Rechtfertigung,
zweifachen Ersatz.
Wir haben alles gesucht,
wir haben alles erlangt,
wir haben alles verlassen.
Man gab uns einzig und allein keine Zeit,
um das Auge deines Todes zu finden,
wenngleich es auch zu verlassen wäre.
(für Antonio Porchia)
Woorden – stemmen. Porchia laat in uiterste beknoptheid zijn ziel spreken. “Mi alma tiene todas las edades, menos una: la de mi cuerpo” Mijn ziel heeft alle leeftijden, alleen die ene niet: die van mijn lichaam. En over het geheim zegt hij: “El Misterio apacigua mis ojos, no los ciega.” Het geheim kalmeert mijn ogen, het maakt ze niet blind.
Luisteren en kijken, voelen en ervaren – het lichaam binnen en buiten – dat is de weg die de mens gaat ook in zijn zoektocht naar het goddelijke – wachten en verwachten: de openheid van de dichter komt ook de mysticus van pas.
“Cuando uno comprende que es hijo de sus creencias,
pierde sus creencias.”
Als men begrijpt dat men kind is van zijn overtuigingen,
verliest men zijn overtuigingen.
Antonio Porchia
mystiek & filosofie 